Gdzie leży Warmia?

 

Region Warmii obejmuje północno-zachodnią części województwa warmińsko-mazurskiego i stanowi jedną z trzech historycznych krain województwa, obok Powiśla i Mazur. Dawny obszar Księstwa Pruskiego rozciąga się od rzeki Pasłęki na zachodzi do rzeki Łyny na wschodzie. W granicach Warmii leży miasto Olsztyn, będące stolicą województwa, a także kilka mniejszych miast, jak: Braniewo, Frombork, Lidzbark Warmiński, Reszle, Barczewo, Dobre Miasto, Orneta, Pieniężno oraz Biskupiec. Historyczna kraina Warmii leży w granicach trzech powiatów (braniewskiego, lidzbarskiego i olsztyńskiego), oraz jednego miasta na prawach powiatu (Olsztyna). 

Rys. 1. Granice obszaru Warmii na mapie województwa warmińsko-mazurskiego

Źródło: Informator turystyczny, granice regionu Warmii, http://jezioro.com.pl/artykuly.html?id=252.

Powierzchnię oraz ludność ten region zamieszkującą, trudno jest określić, gdyż granice Warmii nie pokrywają się z granicami powiatów, na obszarze których Warmia się znajduje. Ogólne jej granice można określić łącząc prostymi liniami Frombork, Olsztyn i Reszel. Pierwotnie ziemie Warmii, rozciągające się wówczas wzdłuż Zalewu Wiślanego, zamieszkiwało plemię Warmów. Mimo, iż w latach 1237-1242 ziemia ta zastała podbita przez Krzyżaków, to na jej obszarze utworzona biskupstwo warmińskie z siedzibą kapituły i stolicą  diecezji, najpierw we Fromborku, następnie w Braniewie, a od 1350 r. w Lidzbarku Warmińskim. Dzięki zachowaniu autonomii politycznej, mieszkańcy Warmii wraz z biskupem warmińskim, jako jej księciem, zachowali swa odrębność i niezależność. Wynikało to przede wszystkim z katolickiego wyznania mieszkańców Warmii, w morzu protestanckiej ludności. 

W 1440 r. Warmię przyłączono do Związku Pruskiego, stawiając ją w opozycji do Zakonu Krzyżackiego, aby w 1466 r. na mocy pokoju toruńskiego po trzynastoletniej wojnie, przyłączyć ją do Polski. Niestety po ponad 300 latach w granicach naszego kraju, w wyniku Pierwszego Rozbioru Polski w 1772 r., Warmia została wcielona do Państwa Pruskiego. Efektem scalenia katolickiej Warmii z ewangelickimi Mazurami, było poddanie Warmiaków germanizacji. Dopiero w 1945 r. po zakończeniu II wojny światowej Warmię przyłączona ponownie do Polski. Obecnie społeczność zamieszkująca ten region to w dużej mierze ludność napływowa, która osiedliła się tu w wyniku emigracji lub powojennych wysiedleń przymusowych.

Krajobraz Warmii jest wynikiem ostatniego zlodowacenia, zwanego bałtyckim, czego efektem jest płaskie ukształtowanie powierzchni, przecięte licznymi kanałami odwadniającymi. Znajdująca się w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego Warmia, stanowi wschodnią część Pobrzeża Gdańskiego, a jednocześnie Równinę Warmińską. Słabo urozmaicona północna część Warmii, różni się od południowej części regionu, bogatej w różnego rodzaju pagórki i zagłębienia rynnowe wypełnione wodą. Region ten charakteryzuje silne zalesienie oraz niski stopnień urbanizacji. Liczne jeziora znajdujące się głównie w powiecie olsztyńskim, rzeki, bogaty świat zwierząt i roślin oraz rezerwat przyrody i liczne pomniki przyrody, sprawiają że Warmia jest jednym z najcenniejszych przyrodniczo obszarów Polski. Z jednej strony umożliwia to rozwój turystyki na tym obszarze, która w całym województwie stanowi jedną z głównych gałęzi gospodarki. Z drugiej zaś strony jest to ogromna przeszkoda w rozwoju gospodarczym, ograniczająca możliwości rozbudowy infrastruktury drogowej i technicznej na tym obszarze.

Mimo, iż odrębność Warmii uszanowano i w nazwie województwa zawarto nazwę obu krain geograficznych, Warmii i Mazur, region ten coraz częściej mylony jest nie tylko przez turystów, ale również przez samych mieszkańców z Mazurami, lub też z nimi łączony jako obszar o wspólnej kulturze i tradycji. Jest to bardzo mylące, gdyż Warmia charakteryzuje się odrębną oraz unikatową tradycją i kulturą. Największą odrębność na tle całego województwa widać w architekturze i budownictwie. Pozostawione po Zakonie Krzyżackim liczne zamki obronne i fortyfikacje do dziś stanowią unikatowe w skali świata zabytki. Również w zabudowie wsi warmińskich zauważyć można charakterystyczne dla średniowiecza plany zabudowy, gdzie wsie mają  charakter owalnic i wielodrożnic. Warmińskie wsie południowe różniły się od północnych, które w większości zamieszkiwali niemieccy osadnicy, domy mieszkalne były tam potężniejsze, miały więcej pomieszczeń oraz funkcji i budowane były droższymi technikami. Charakterystyczne dla regionu Warmii są niewątpliwie również przydrożne kapliczki, występujące tu w ogromnej ilości i otoczone przez mieszkańców opieką i szacunkiem. Elementami wyróżniającymi kapliczki warmińskie od innych tego typu budowli występującą w całej Polsce oraz poza jej granicami, jest ich niepowtarzalny charakter i architektura, wynikająca z różnorodnego dziedzictwa kulturowego i bogatej historii tych ziem. Przykłady dawnego budownictwa świeckiego, jak również sakralnego nadają temu regionowi wyjątkowego klimatu, unikatowego w skali całej Polski.

Fot.. 1.  Kapliczka w Orzechowie. Fot. Łukasz Węglewski

Źródło: https://radioolsztyn.pl/warminskie-kapliczki-odzyskaja-dawna-swietnosc-rusza-program-ratowania-tych-cennych-zabytkow/01575448

Region Warmii posiada cenne zasoby środowiska przyrodniczego i kulturowego, sprzyjający klimat, łagodniejszy niż we wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego oraz ciekawą kulturę i tradycję. Niestety jest niedocenianym obszarem Polski o dużych możliwościach rozwojowych, zwłaszcza sektora turystyki, który może wykorzystać  walory przyrodnicze i kulturowe. Pozytywne aspekty rozwoju widzą władze województwa, a także powiatów leżących w regionie Warmii, jak również stowarzyszenia działające na tym obszarze. Tworzą one programy wspierające i promujące kulturę, dziedzictwo oraz środowisko przyrodnicze, cennego obszaru Polski jakim jest Warmia.

Źródła:

1.  Kozak M., Mazury i Warmia, Wiedza i Życie, Warszawa 2002, s. 29.

2.  Batyk I. M., Dziedzictwo kulturowe Warmii, Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, 2010, nr 2, s. 36-37

 3. Chwalba A., Historia Polski, Wyd. Literackie, Kraków 2000, s. 175-184.

4.  Achremczyk S., Historia Warmii i Mazur, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn     1997, s. 234–250.

 5. Bałdowski J., Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, MUZA SA, Warszawa 1996, s. 23-26.