Gdzie leży Warmia?
Region Warmii obejmuje północno-zachodnią części województwa warmińsko-mazurskiego i stanowi jedną z trzech historycznych krain województwa, obok Powiśla i Mazur. Dawny obszar Księstwa Pruskiego rozciąga się od rzeki Pasłęki na zachodzi do rzeki Łyny na wschodzie. W granicach Warmii leży miasto Olsztyn, będące stolicą województwa, a także kilka mniejszych miast, jak: Braniewo, Frombork, Lidzbark Warmiński, Reszle, Barczewo, Dobre Miasto, Orneta, Pieniężno oraz Biskupiec. Historyczna kraina Warmii leży w granicach trzech powiatów (braniewskiego, lidzbarskiego i olsztyńskiego), oraz jednego miasta na prawach powiatu (Olsztyna).
Rys. 1. Granice obszaru Warmii na
mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Źródło: Informator turystyczny,
granice regionu Warmii, http://jezioro.com.pl/artykuly.html?id=252.
Powierzchnię oraz ludność
ten region zamieszkującą, trudno jest określić, gdyż granice Warmii nie
pokrywają się z granicami powiatów, na obszarze których Warmia się znajduje.
Ogólne jej granice można określić łącząc prostymi liniami Frombork, Olsztyn i
Reszel.
W 1440 r. Warmię przyłączono do Związku Pruskiego, stawiając ją w opozycji do Zakonu Krzyżackiego, aby w 1466 r. na mocy pokoju toruńskiego po trzynastoletniej wojnie, przyłączyć ją do Polski. Niestety po ponad 300 latach w granicach naszego kraju, w wyniku Pierwszego Rozbioru Polski w 1772 r., Warmia została wcielona do Państwa Pruskiego. Efektem scalenia katolickiej Warmii z ewangelickimi Mazurami, było poddanie Warmiaków germanizacji. Dopiero w 1945 r. po zakończeniu II wojny światowej Warmię przyłączona ponownie do Polski. Obecnie społeczność zamieszkująca ten region to w dużej mierze ludność napływowa, która osiedliła się tu w wyniku emigracji lub powojennych wysiedleń przymusowych.
Krajobraz Warmii jest wynikiem ostatniego zlodowacenia, zwanego bałtyckim, czego efektem jest płaskie ukształtowanie powierzchni, przecięte licznymi kanałami odwadniającymi. Znajdująca się w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego Warmia, stanowi wschodnią część Pobrzeża Gdańskiego, a jednocześnie Równinę Warmińską. Słabo urozmaicona północna część Warmii, różni się od południowej części regionu, bogatej w różnego rodzaju pagórki i zagłębienia rynnowe wypełnione wodą. Region ten charakteryzuje silne zalesienie oraz niski stopnień urbanizacji. Liczne jeziora znajdujące się głównie w powiecie olsztyńskim, rzeki, bogaty świat zwierząt i roślin oraz rezerwat przyrody i liczne pomniki przyrody, sprawiają że Warmia jest jednym z najcenniejszych przyrodniczo obszarów Polski. Z jednej strony umożliwia to rozwój turystyki na tym obszarze, która w całym województwie stanowi jedną z głównych gałęzi gospodarki. Z drugiej zaś strony jest to ogromna przeszkoda w rozwoju gospodarczym, ograniczająca możliwości rozbudowy infrastruktury drogowej i technicznej na tym obszarze.
Mimo, iż odrębność Warmii uszanowano i w nazwie
województwa zawarto nazwę obu krain geograficznych, Warmii i Mazur, region ten
coraz częściej mylony jest nie tylko przez turystów, ale również przez samych
mieszkańców z Mazurami, lub też z nimi łączony jako obszar o wspólnej kulturze
i tradycji. Jest to bardzo mylące, gdyż Warmia charakteryzuje się odrębną oraz
unikatową tradycją i kulturą. Największą odrębność na tle całego województwa
widać w architekturze i budownictwie. Pozostawione po Zakonie Krzyżackim liczne
zamki obronne i fortyfikacje do dziś stanowią unikatowe w skali świata zabytki.
Również w zabudowie wsi warmińskich zauważyć można charakterystyczne dla
średniowiecza plany zabudowy, gdzie wsie
mają charakter owalnic i wielodrożnic.
Warmińskie wsie południowe różniły się od północnych, które w większości
zamieszkiwali niemieccy osadnicy, domy mieszkalne były tam potężniejsze, miały
więcej pomieszczeń oraz funkcji i budowane były droższymi technikami.
Charakterystyczne dla regionu Warmii są niewątpliwie również przydrożne
kapliczki, występujące tu w ogromnej ilości i otoczone przez mieszkańców opieką
i szacunkiem. Elementami wyróżniającymi kapliczki warmińskie od innych tego
typu budowli występującą w całej Polsce oraz poza jej granicami, jest ich
niepowtarzalny charakter i architektura, wynikająca z różnorodnego dziedzictwa
kulturowego i bogatej historii tych ziem.
Przykłady dawnego budownictwa świeckiego, jak również sakralnego nadają temu
regionowi wyjątkowego klimatu, unikatowego w skali całej Polski.
Fot.. 1. Kapliczka w Orzechowie. Fot. Łukasz Węglewski
Region Warmii posiada cenne zasoby środowiska przyrodniczego i kulturowego, sprzyjający klimat, łagodniejszy niż we wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego oraz ciekawą kulturę i tradycję. Niestety jest niedocenianym obszarem Polski o dużych możliwościach rozwojowych, zwłaszcza sektora turystyki, który może wykorzystać walory przyrodnicze i kulturowe. Pozytywne aspekty rozwoju widzą władze województwa, a także powiatów leżących w regionie Warmii, jak również stowarzyszenia działające na tym obszarze. Tworzą one programy wspierające i promujące kulturę, dziedzictwo oraz środowisko przyrodnicze, cennego obszaru Polski jakim jest Warmia.
Źródła:
1. Kozak M., Mazury i Warmia, Wiedza i Życie, Warszawa 2002, s. 29.
2. Batyk I. M., Dziedzictwo kulturowe Warmii, Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, 2010, nr 2, s. 36-37
3. Chwalba A., Historia Polski, Wyd. Literackie, Kraków 2000, s. 175-184.
4. Achremczyk S., Historia Warmii i Mazur, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn 1997, s. 234–250.
5. Bałdowski J., Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, MUZA SA, Warszawa 1996, s. 23-26.
Komentarze
Prześlij komentarz