Cele polityki państwa w sferze ochrony zabytków dziedzictwa historyczno-kulturowego

     Dziedzictwo kulturowe staje się ważnym instrumentem rozwoju regionalnego oraz ciągle rozwijającym się rynkiem pracy. Zwiększa się świadomość społeczeństwa dotycząca postrzeganie zabytków dziedzictwa historyczno-kulturowego jako potencjalnych czynników rozwoju regionalnego. Zaczyna się patrzeć na kulturę jako na potencjał, który odpowiednio zagospodarowany i wykorzystany umożliwia rozwój regionu. Dzięki programom unijnym, które wspierają działania w sferze kultury i dziedzictwa kulturowego Polska ma możliwości na wykorzystanie niewątpliwie ogromnego potencjału, który posiada. Jednakże oprócz programów UE skierowanych do wszystkich państw członkowskich, Polska prowadzi odrębne projekty wspierające rozwój regionu dzięki inwestycjom w kulturę i sztukę, które z jednej strony chronią te wartości, a z drugiej zaś umożliwiają jej jak najlepsze wykorzystanie. 

Fot. 1. Oznakowanie obiektów wpisanych do rejestru zabytków na terenie Polski obowiązujące od 2004 r.

    Podstawowe zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce zawarte są w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Rozdział 1 artykuł 5 Konstytucji RP mówi, że „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kreując się zasada zrównoważonego rozwoju”. O ochronie zasobów kulturowych mówi również artykuł 6 rozdziału 1 Konstytucji RP, w którym napisano, że „1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu dóbr kultury, będące źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym”. 

 O ważności posiadanych zabytków dziedzictwa kulturowego dla naszego państwa świadczy również Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r. Ustawa ta określa podstawowe formy ochrony zabytków i możliwości ich wykorzystania oraz przedstawia zasady przebiegu prac konserwatorskich, restauratorskich czy budowlanych. W akcie tym zawarte są zasady, jakich należy przestrzegać planując wykorzystanie obiektów zabytkowych oraz określone są organizacje zajmujące się ochroną i opieką zasobów dziedzictwa historyczno - kulturowego. W myśl tej ustawy formą ochrony zabytków jest przede wszystkim wpisanie ich do rejestru zabytków. Rejestr taki prowadzony jest przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, a wpisanie zabytku odbywa się na wniosek właściciela zabytkowego obiektu. W celu ochrony zabytku można uznać go również za pomnik historii. W takim przypadku minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictw narodowego kieruje wniosek do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (RP), który ma prawo taki obiekt wpisać do rejestru pomników historii. 

    W celu ochrony przestrzeni, na której znajdują się cenne i unikatowe w skali krajowej zasoby kulturowe Prezydent RP ma prawo ustanowić park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury wyznaczając jego granice geograficzne. Organy władzy w celu zabezpieczenia posiadanych dóbr kulturowych ustalają zasady, które należy przestrzegać prowadząc prace budowlane w obiekcie lub w jego otoczeniu, tak aby nie uległy zniszczeniu cenne dla kultury zasoby. Wszelka działalność, która może mieć wpływ na wartość zabytku, jest obarczona ograniczeniami i zakazami w celu jak najlepszej ochrony i opieki nad zabytkami dziedzictwa historyczno-kulturowego. W tym celu, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictw narodowego przy pomocy Generalnego Konserwatora Zabytków opracowuje czteroletni program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

Źródła:

 1. Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, art. 5, Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483, http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm (dostęp 20.12.2022 r.)

2. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, artykuł 6, Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483, http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm (dostęp 20.12.2022  r.).

3.  Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r., Dz. U. 2003 nr 162 poz. 1568, http://prawo.legeo.pl/prawo/ustawa-z-dnia-23-lipca-2003-r-o-ochronie-zabytkow-i-opiece-nadzabytkami/rozdzial-2_formy-i-sposob-ochrony-zabytkow/?on=24.10.2014 (dostęp 20.12.2022 r.) r.)